Oma, mijn moeder, is overleden. Heel plotseling, na een kort ziekbed.
Tijdens mijn moeders heftige en korte ziekbed denken Bart en ik al na over de vraag hoe Bram te begeleiden. Gelukkig hoeven we dat niet alleen te doen. Ook de professionals betrokken bij Bram en een goede vriendin denken mee. We besluiten om Bram pas iets te vertellen na zijn vakantieweekje met Bart. Oma is zo ziek dat afscheid nemen toch niet meer gaat. En ik heb geen ruimte om hem te begeleiden.
Als Bram net terug is, overlijdt oma. We wachten met informeren van Bram tot we zelf even een beetje tot rust zijn gekomen. Dan haalt Bart Bram op om bij ons koffie te drinken. Op tafel staat de foto van oma met kaarsjes en een roos.
We vertellen Bram kort en in duidelijke woorden het verdrietige nieuws. Bram huilt hartverscheurend, hij zit snikkend op mijn schoot. De gevreesde gedragsescalatie blijft uit.
Die gedragsescalaties zijn begrijpelijk want pure onmacht. Maar hoe begrijpelijk ook: het kan natuurlijk niet tijdens een begrafenis. Daarom besluiten we het anders te doen.
Speciaal voor Bram hebben we met alleen de directe familie een extra bijeenkomst georganiseerd. In het rouwcentrum. Hij noemt het zelf 'de kleine begrafenis'.
Ik heb prachtige bloemen gekocht. Dat hoort bij een begrafenis, ook bij een kleine.
Het kost veel moeite om Bram mee te krijgen vanuit zijn woning, ook al hebben we hem zo goed mogelijk voorbereid. Hij wil geen nette kleren aan, niet scheren en ook niet mee. Bart praat met hem en na bijna een uur is hij toch zo ver.
Als we bij het rouwcentrum aankomen, ziet Bram opa. 'Ik vind het zo verdrietig voor jou, opa', zegt Bram uit zichzelf.
Als we bij oma komen, schieten we allemaal vol. Wij zien haar ook voor het eerst weer na haar overlijden.
Bram streelt oma over haar hoofd en over haar handen. Hij is het meest vrij van ons allemaal. Hij zegt: 'oma, ik ga je zo missen!' En: 'dank je wel, oma.' Het is een prachtige toespraak.
Daarna moet hij even bijkomen.
Voor we vertrekken gaat Bram nog één keer naar oma. Hij streelt oma door haar haar en geeft haar een kus.
Na afloop gaan we een hapje eten. Bram is wat stilletjes. Wij ook. Toch is het ook gezellig.
Bram ziet en ervaart ook ons verdriet. Het is niet alleen van hem maar van ons allemaal. Van ons samen.
Bram is niet alleen. En ook hij mag geven. Aan oma en aan ons. En dat is belangrijk, ook als je een verstandelijke beperking hebt.
Na afloop brengt Bart hem op de woning naar bed. Hij is rustig. In de dagen erna vertelt hij erover op zijn woning. Over zijn verdriet. Maar ook dat hij er soms niet aan denkt, bijvoorbeeld als hij televisie kijkt.
Vandaag was 'de grote begrafenis'. Het was prachtig. Helemaal in stijl van mijn moeder, ze had het helemaal goedgekeurd, ik weet het zeker.
Bram was er niet bij. Het had niet gekund, op zo'n moment kunnen we hem niet geven wat nodig is. Tunen op Bram als je zelf vol emotie bent en er ook moet zijn voor anderen: het kan gewoon niet.
Al is zijn afwezigheid op zo'n moment ook pijnlijk. Bijvoorbeeld toen de kleinkinderen samen oma's mooie wilgentenen mand met de prachtige bloemen erop via een beukenlaantje de aula in brachten. Zij noemden bij hun speech ook zijn naam, zo was hij er toch bij. Zo trots op dat viertal en de partners van mijn neef en nicht!
Nu zit ik dit buiten te schrijven. Het is een zachte zomeravond. Naast veel verdriet voel ik ook voldoening. Het is bitterzoet. Gemengde gevoelens: verdriet, weemoed en trots door elkaar.
We hebben deze week als familie de eerste stappen gezet in ons rouwproces door samen prachtige rituelen uit te voeren. Samen zijn we kwetsbaar en sterk tegelijkertijd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten