De kleine en de grote begrafenis

 

Oma, mijn moeder, is overleden. Heel plotseling, na een kort ziekbed. 

Tijdens mijn moeders heftige en korte ziekbed denken Bart en ik al na over de vraag hoe Bram te begeleiden. Gelukkig hoeven we dat niet alleen te doen. Ook de professionals betrokken bij Bram en een goede vriendin denken mee. We besluiten om Bram pas iets te vertellen na zijn vakantieweekje met Bart. Oma is zo ziek dat afscheid nemen toch niet meer gaat. En ik heb geen ruimte om hem te begeleiden. 

Als Bram net terug is, overlijdt oma. We wachten met informeren van Bram tot we zelf even een beetje tot rust zijn gekomen. Dan haalt Bart Bram op om bij ons koffie te drinken. Op tafel staat de foto van oma met kaarsjes en een roos. 

We vertellen Bram kort en in duidelijke woorden het verdrietige nieuws. Bram huilt hartverscheurend, hij zit snikkend op mijn schoot. De gevreesde gedragsescalatie blijft uit. 

Die gedragsescalaties zijn begrijpelijk want pure onmacht. Maar hoe begrijpelijk ook: het kan natuurlijk niet tijdens een begrafenis. Daarom besluiten we het anders te doen. 

Speciaal voor Bram hebben we met alleen de directe familie een extra bijeenkomst georganiseerd. In het rouwcentrum. Hij noemt het zelf 'de kleine begrafenis'. 

Ik heb prachtige bloemen gekocht. Dat hoort bij een begrafenis, ook bij een kleine.

Het kost veel moeite om Bram mee te krijgen vanuit zijn woning, ook al hebben we hem zo goed mogelijk voorbereid. Hij wil geen nette kleren aan, niet scheren en ook niet mee. Bart praat met hem en na bijna een uur is hij toch zo ver.

Als we bij het rouwcentrum aankomen, ziet Bram opa. 'Ik vind het zo verdrietig voor jou, opa', zegt Bram uit zichzelf. 

Als we bij oma komen, schieten we allemaal vol. Wij zien haar ook voor het eerst weer na haar overlijden. 

Bram streelt oma over haar hoofd en over haar handen. Hij is het meest vrij van ons allemaal. Hij zegt: 'oma, ik ga je zo missen!' En: 'dank je wel, oma.' Het is een prachtige toespraak.

Daarna moet hij even bijkomen. 

Voor we vertrekken gaat Bram nog één keer naar oma. Hij streelt oma door haar haar en geeft haar een kus. 

Na afloop gaan we een hapje eten. Bram is wat stilletjes. Wij ook. Toch is het ook gezellig. 

Bram ziet en ervaart ook ons verdriet. Het is niet alleen van hem maar van ons allemaal. Van ons samen. 

Bram is niet alleen. En ook hij mag geven. Aan oma en aan ons. En dat is belangrijk, ook als je een verstandelijke beperking hebt. 

Na afloop brengt Bart hem op de woning naar bed. Hij is rustig. In de dagen erna vertelt hij erover op zijn woning. Over zijn verdriet. Maar ook dat hij er soms niet aan denkt, bijvoorbeeld als hij televisie kijkt. 

Vandaag was 'de grote begrafenis'. Het was prachtig. Helemaal in stijl van mijn moeder, ze had het helemaal goedgekeurd, ik weet het zeker. 

Bram was er niet bij. Het had niet gekund, op zo'n moment kunnen we hem niet geven wat nodig is. Tunen op Bram als je zelf vol emotie bent en er ook moet zijn voor anderen: het kan gewoon niet. 

Al is zijn afwezigheid op zo'n moment ook pijnlijk. Bijvoorbeeld toen de kleinkinderen samen oma's mooie wilgentenen mand met de prachtige bloemen erop via een beukenlaantje de aula in brachten. Zij noemden bij hun speech ook zijn naam, zo was hij er toch bij. Zo trots op dat viertal en de partners van mijn neef en nicht!

Nu zit ik dit buiten te schrijven. Het is een zachte zomeravond. Naast veel verdriet voel ik ook voldoening. Het is bitterzoet. Gemengde gevoelens: verdriet, weemoed en trots door elkaar.

We hebben deze week als familie de eerste stappen gezet in ons rouwproces door samen prachtige rituelen uit te voeren. Samen zijn we kwetsbaar en sterk tegelijkertijd. 

Rob de Nijs: Vanaf vandaag

Welkom in Andersland

Tja, daar zitten we dan. Met zijn allen in Andersland.

Dat hadden we niet gedacht toen we elkaar nog geen drie maanden geleden een gelukkig nieuw jaar wensten. Al weer een paar weken zitten we in een bijzondere en onverwachte situatie. Een piepklein virus heeft onze hele samenleving ontwricht. Wereldwijd. Onverwacht zitten we met zijn allen in hetzelfde schuitje. Het Coronabootje.

Ieder mens maakt dit mee in zijn leven: iets wat de boel op zijn kop zet, een overlijden, ontslag op je werk, verlies van gezondheid. Er is vaak een moment waarop de boel 'opeens' anders is.

Ik ben de wereld waarin je dan verzeild raakt Andersland gaan noemen. Niet origineel: het komt uit de titel van een boek: 'De nar van Andersland',  geschreven door Ibis.

Zelf kwam ik meer dan twintig jaar geleden in Andersland terecht. Ik kwam aan de hand van mijn zoon, die ziek bleek te zijn en in de loop der jaren meervoudige beperkingen heeft opgelopen. Het was pittig, zeker de eerste jaren. Gelukkig ontdekte ik ook mooie zaken. Over al die zaken heb ik al die jaren dit

blog bijgehouden.

Speciaal voor deze quarantaineperiode zal ik de komende tijd weer op dit blog schrijven. Om verschillende redenen: als hart onder de riem voor de belangstellende lezertjes. Om te vertellen hoe het met zoonlief en ons gaat. En omdat ik nu tijd en gelegenheid heb om te vertellen over een aantal andere avonturen waarover ik niets heb geschreven, maar die zeker interessant zijn om te vertellen.

Maar laat ik nu beginnen met iedereen welkom te heten: van harte welkom in Andersland.

Ons aller leven staat op zijn kop. Niets is meer gewoon. Dat roept emoties op: angst, onzekerheid en verdriet.

Laat ik jullie drie geheimen van Andersland vertellen, die ik heb ontdekt en waar je misschien iets aan hebt.

Het eerste geheim is dat het belangrijk is kennis te vergaren. Kennis is macht, ook nu. Bij dit advies hoort een kanttekening: vergaar je kennis uit betrouwbare bronnen en ga niet de hele dag zitten googlen, lezen op allerlei sites. laat je niet opjagen door berichten op social media. Onthoud: hoe het bij jou/jullie zal verlopen, dat is niet te voorspellen.

Het tweede is: probeer grip op de situatie te krijgen. Doe wat jij zelf kunt doen om controle te krijgen. Controle hebben maakt zaken dragelijker. Vanuit dit gezichtspunt is zelfs begrip op te brengen voor de WCrolhamsteraars: ook dat is een poging om controle te krijgen. En als troost: in de VS hamsteren ze wapens, dat had ook gekund, dus laten we onze zegeningen tellen. Breng structuur in de dag. Bedenk scenario's die zich kunnen voordoen, en bedenk hier alvast een draaiboekje bij. Mocht je ziek worden, wie laat dan je hond uit, bijvoorbeeld.

Het derde geheim is: emoties zijn normaal, belangrijk om ze te zien en te koesteren. Maar probeer ook te bedenken dat er in principe maar twee smaken zijn: met de mondhoeken omhoog of met de mondhoeken omlaag. Niet iedereen is in de gelukkige omstandigheid om hierin te kiezen....maar als je het kunt, probeer dan de mooie dingen te blijven zien, dat de lente op uitbarsten staat, dat je kinderen kaarten maken voor de oude buurvrouw, dat je nu tijd hebt om dat boek te lezen....probeer het, al lukt het niet (altijd).

En als je niet weet, wat te doen, en je geest is donker....luister dan naar De Dijk en Solomon Burke:
https://www.youtube.com/watch?v=zwmBeMW6WJQ